Van 17 t/m 22 oktober 2023 vond de 75e Frankfurter Buchmesse plaats. Dit is één van de grootste boekenbranche beurzen in de wereld. Na toekenning van de OKBN reisbeurs, kreeg ik de kans voor de eerste keer dit evenement te bezoeken. Op donderdag 18 oktober nam ik met vele andere bezoekers de metro en stapte ik vol verwachting de Messe binnen, bestaande uit 6 hallen en verbonden met een overdekt gangenstelsel, dat leidt tot een binnenplaats van substantiële grootte. Het belangrijkste ontmoetingspunt is de Agora, waar de voordrachten, presentaties en interviews plaatsvinden (1). Het was GROOT en OVERWELDIGEND en INSPIREREND. Voor mij voelde het nog steeds als een fysiek boekenwalhalla. Een ode aan het fysieke boek, al is het natuurlijk anno 2023 heel veel breder, ook digitaal en ook met AI in de volle schijnwerpers, want in innovatie liggen kansen. Historische continuïteit werd ook hier sterk benadrukt.
De eerste Buchmessen vonden in 1948 en 1949 plaats in de weer opgebouwde Paulskirche. Deze was na de bombardementen in 1942-1943 weer opgebouwd; een teken van democratie.
De op 7 oktober uitgebroken wereldbrand (Israël-Palestina oorlog ) bereikte, onvermijdelijk, ook de sprekers en deelnemers van de Messe. Standhouders uit Arabische en Aziatische landen trokken zich terug en de emoties liepen hoog op bij de prikkelende openingsrede van de vertegenwoordiger van het gastland Slovenië, de bekende filosoof Slavoj Zizek. (2) Echter benadrukt moet worden dat de humanistische boodschap centraal blijft staan. Een stem geven aan alle mensen en vrede blijven zoeken. Nu wordt ook nog steeds de Vredesprijs van de Deutsche Buch Verein uitgereikt gedurende de Messe.
Het was leuk om op 18 oktober, in de immense zee van Stands, de medewerkers van Erasmus Antiquariaat en Boekhandel te ontmoeten. Ik bracht de groeten over van Städel bibliothecaris Elena Ganzlin. Voor de corona epidemie ging Elena altijd naar de Messe “to meet spectacular and funny characters”. Elena maakt al meer dan 20 jaar gebruik van hun diensten. “Books that were ordered 20 years ago are still in the archive of Erasmus. This is a trustworthy international bookseller” (www.erasmusbooks.nl)
Als netwerklid van OKBN en Adamnet, het Amsterdamse bibliotheeknetwerk, kon ik eenvoudig van te voren een gesprek plannen met Elena Ganzlin. Op woensdag 17 oktober liep ik door de statige wijk Sachsenhausen naar het Städel Museum en de bibliotheek en werd hartelijk ontvangen. Elena gaf een introductie in de collecties, die bestaan uit 500 lopende tijdschriften over kunstgeschiedenis, schilderkunst, plastiek, grafiek, fotografie en antieke kunst. Zeer veel bestand- en tentoonstellingscatalogi, alsmede een verzameling van 35.000 veilingcatalogi die het mogelijk maken dat er uitgebreid onderzoek gedaan kan worden naar kunstenaars, verzamelingen en tentoonstellingen in belangrijke Europese musea, alsmede de verslagen van belangrijke veilinghuizen.
De collectievorming wordt aangestuurd door curatoren van de verschillende kunstdisciplines. Officieel zijn dit er 12, maar binnen hun verantwoordelijkheid zijn regelmatig 2 à 3 projectcoördinatoren werkzaam, die ook zelfstandig collectioneren. Circa 3000 boeken worden per jaar online door Elena aangeschaft. Het totaal aantal boeken is anno 2023 150.000. De boeken worden gecatalogiseerd in HEBUS = Hessisch Bibliothek System. Daarnaast worden de tentoonstellingscatalogi, waarin items worden vermeld uit de collectie van het Städel museum, gecatalogiseerd in Adlib. Grijze literatuur wordt ingevoerd in de OPAC als er informatie is over de artiest. In Invitatie kaarten vind je informatie over de artiesten. Het is soms de enige primaire bron.
Elena onderhoudt een netwerk met 100 partners voor de uitwisseling van catalogi. Dit is een belangrijke collectievorming/dienst voor de curatoren. Het wordt jaarlijks minder. De VS levert geheel geen catalogi meer aan. Elena probeert zoveel mogelijk catalogi te verzamelen en / of te ruilen met Engeland, Israel, Japan en Canada (buiten Europa). Het is veel te veel werk om meer te doen. Elena koopt 10 ebooks per jaar. Het is vooral te duur ivm afname van totale pakketten. Ik heb ook een vraag over het gebruik van termen. Dit is het antwoord van Evelyn: DNB standards and RDA cataloguing – voorbeeld Rudolf Arnheim naast trefwoord Kunstpsychologie een eigen trefwoord voorstellen dat wordt beoordeeld. Ik ben benieuwd naar informatie over de in Nederland bekende kunstenares Evelyn Taocheng Wang. Haar naam komt nog niet voor in de catalogus en wordt vervolgens opgezocht in de website Artists of the world, of in de website van de Library of Congress.
Zie voor meer informatie: https://www.staedelmuseum.de/de/das-staedel/forschung-restaurierung/bibliothek-mediathek
Over termen, een actueel onderwerp mbt inclusie en diversiteit, sprak ik ook met de bibliotheekcollega’s en collega’s van filmgerelateerde collecties van het DFF – Deutsches Filminstitut & Filmmuseum Frankfurt (www.dff.film; https://www.dff.film/erkunden/archive/bibliothek-textarchiv/ ; https://www.dff.film/erkunden/archive/dff-archivzentrum/) waar ook de andere kerntaken, collectievorming, ontsluiting en beschikbaarstelling aan de orde kwamen. De tijdschriften (70 abonnementen, inclusief nieuwsbrieven) zijn ondergebracht in de Duitse nationale tijdschriften database (https://zdb-katalog.de/index.xhtml). Festivalcatalogi komen binnen via schenkingen en worden voor Europa actief verzameld en voor de wereld, passief. Overtollige boeken worden geruild met universiteiten en als schenking aan docenten aangeboden. Filmproductie-documentatie is heel belangrijk voor het identificeren van unieke filmtitels. De DIFF-collega’s van filmgerelateerde collecties benadrukten sterk het persoonlijk contact met de branche; levende archieven, productie-archieven; studenten Goethe-Universitat. Met andere woorden, investeer in netwerken. Hiermee sluit ik graag dit reisverslag af. Het OKBN-netwerk blijft belangrijk!
Bronnen:
“The fair has created 75 chairs – 75 stories campaign” which will see the Agora at the fair filled with 75 chairs that will lead with individual QR codes to videos of 75 people telling their stories (…)
In 1948 9000 bezoekers.
In 1949 begon de Buchmesse met 205 Duitse Uitgevers
In 2019 300.000 bezoekers en 7500 tentoonstellingen.
In 2022 en 2023 iets meer dan 4000 tentoonstellingen
De beurs lijdt aan long Covid, maar het rechten- en licentiecentrum is weer een vijfde groter dan in 2022 en ook het leespubliek is weer aan het groeien. “Op weg naar genezing”
2. Frankfurter Allgemeine Zeitung mitwoch, 18. Oktober 2023 – Eine Buchmesse in Kriegs- und Krisenzeit / von Andreas Platthaus
OKBN 